treffende
overeenkomsten met de Spruce Goose van
Howard Hughes.Deze serie van stukjes is ontstaan uit een grondige liefde
voor de strip Franka van Henk Kuijpers. Alles wat je graag mag,
ga je ook nauwkeuriger bekijken. En dan vallen je soms
merkwaardigheden op. In deze aflevering De vlucht van de
Atlantis met aan het eind treffende
overeenkomsten met de Spruce Goose van
Howard Hughes.
Deze staat hoog op mijn lijstje van favoriete albums. Het boek
bevat weer alle ingrediënten van een klassieke Franka: een
onaffe geschiedenis van een enerverende persoonlijkheid in het
verleden (vergelijk het Meesterwerk/Pavel Paletski, de Noorderzon/Midas
Marcopolis, de Draak/Lord Huntingdon en dan nu de Atlantis/Magnus
Ax),
de avontuurlijke en
romantische beelden van het verleden èn van verre, exotische
landen, liefst de tropen, een goedogende medespeelster in de vorm
van Aura en dat alles weer in een prettig tempo -afgewisseld met
flashbacks- verteld, en uiteraard weer prachtig getekend. Kortom,
een van mijn lievelingsalbums. Ook de luxe-editie is een
aanrader.
Maar … tussen al dat moois kan het spiedend oog van de liefhebber toch weer een merkwaardigheid gewaar worden. Ga maar eens mee naar plaat 45, waar Bill Bucks zo onfortuinlijk aan zijn einde komt doordat-ie met zijn dronken kop op het knopje gaat staan waarmee je het postvliegtuigje lanceert, waarop genoemde Bill zelf het zwerk wordt ingeschoten.
Eh, kan dat eigenlijk wel? Nee.
Want de lanceerinrichting op 45.3.2 kàn helemaal niet meer afgaan. Dat had-ie namelijk in 1957 al gedaan, toen de twee snoodaards (Bill en de overigens zeer mistige "engelse partner") de Atlantis met het postvliegtuigje verlieten (zie 40.2.3 en verder). Hij was sindsdien niet meer geladen (tenzij dat ding zich na lancering automatisch weer spant, maar dat lijkt me vreemd zo zonder vliegtuig erop). Daar voegt Richwald Feenstra nog aan toe dat hij sowieso nooit gelanceerd kàn worden. Als die katapult zo snel wegschiet, wordt-ie onder Bill's voeten vandaan geschoten (volgens de massa-traagheids-theorieën van Newton en Einstein). Bill zou dus eigenlijk ondersteboven moeten vallen.
Dus bovenstaande 'klik' - 'POK' is wel heel onwaarschijnlijk!
Iets over leeftijden
Een andere kwestie, die opviel was dat de leeftijden van de
betrokken dames maar net aan passen in het overigens knappe
"jaartallen-schema" van het scenario. En dan met name
de leeftijden van Aura Ax en haar moeder April, doch ook die van
Regina is op het kantje. April Ax is geboren op 3 april 1957 (zie
24.1.3). Dit boek is van 1992 en Aura zegt op 23.1.3 dat ze 17
is, dus dan is ze ongeveer in 1975 geboren. Toen was April dus
18. Wel erg jong, hoor! Ze moet na de peperdure Zwitserse
kostscholen dus wel op zeer jeugdige leeftijd door de japanse
aristokraat Akira Asjikaga tot moeder van Aura gemaakt zijn.
Maar ook de leeftijd van Regina, de zogenaamd echte dochter van
Magnus Ax en Victoria (zie 41.2.3) is verraderlijk. In het begin
van het verhaal lijkt zij generatiegenoot van Aura, maar ze is
dat niet. Ze is de dochter van Magnus, dus eerder een
soort tante van Aura. Ze is volgens 41.2.3 van 1960, dus nu goed
voor 32 jaren.
Wat blijft, is uiteraard de waardering voor hoe knap het hele scenario weer geconstrueerd is. Dat moet toch aardig wat schema's kosten om kloppend te krijgen.
Op 20 augustus 2000 ontving ik een e-mail van Willem Snoek met de volgende inhoud: "Even een vraagje is het verhaal van de Atlantis gewoon het verhaal van de Spruce Goose van H Hughes ??" Ik antwoord hem dat ik Howard Hughes wel ken, maar nog nooit van de Spruce Goose heb gehoord, en vraag hem of daar ook iets over te lezen is, boeken of zo. Daarop verwijst Willem me naar de prachtige web-site Spruce Goose - HK-1 Hughes Flying Boat Official Website, waar de overeenkomsten met de Atlantis en Magnus Ax gelijk in het oog springen.
Een paar weken later stuit ik
in Washington, in het National Air and Space Museum op het boek Howard
Hughes and his Flying Boat van Charles Barton, waarin het
hele verhaal prachtig verteld wordt met schitterende foto's van
zowel Howard Hughes als van dat geweldige watervliegtuig, of
eigenlijk die gigantische vliegboot met de bijnaam Spruce
Goose (sparrenhouten gans). Ik ben Willem Snoek heel
dankbaar dat hij me op dit spoor gezet heeft.
Als je de luxe-uitgave van "De Vlucht van de Atlantis" er op naslaat, dan kun je op pagina 16 het volgende lezen:
"... Natuurlijk lag het voor de hand Magnus Ax mede te modelleren naar Howard Hughes, die zich hartstochtelijk met watervliegtuigen en Hollywood heeft bemoeid."
En daar moeten we het mee doen. Verder niets. Geen enkele andere verwijzing naar Howard Hughes en al helemaal niet naar de Spruce Goose of de HK-1 (grappig, ook Henk's initialen!) zoals deze reus officieel heette. Toch lijkt het me sterk dat Henk niet meer over dit onderwerp geweten heeft. Niet alleen Howard Hughes, maar ook Henk heeft in het verleden een buitengewone interesse in (vlieg)boten gehad, zoals ook uit de verhalen van de luxe-editie blijkt. Hij heeft dus vast wel eens van die fameuze Spruce Goose gehoord. Sterker nog, de begeleidende foto van Howard Hughes op pagina 16 toont Howard in de cockpit van deze Flying Boat vlak voor de historische (en enige) vlucht op 2 november 1947. Het wordt dus tijd om ook de Franka-lezers te laten delen in dit waar gebeurde verhaal uit de geschiedenis van de luchtvaart.
Howard Hughes, geboren in
1905, was een veelzijdig man. Miljonair, industrieel, regisseur,
filmproducer, piloot benevens vliegtuig-ontwerper en -bouwer.
Eigenlijk was hij uniek. Maar het feit dat hij zich zo
ongebreideld heeft kunnen ontwikkelen heeft hij voor een deel
toch ook te danken aan zijn vader "Big Howard" (ter
onderscheid van "Little Howard" of "Sonny"),
die een handige uitvinder van gereedschappen was en met
uitgekiende patenten op bijzondere boren via de Hughes Tools
Company voor een schier onuitputtelijke geldbron zorgde. Op zijn
18e was Howard wees en nam hij -na enige juridische
schermutselingen- de Hughes Tool Company over.
In de twintiger jaren kreeg hij interesse in de filmbusiness en vooral in mooie, jonge actrices. Hij werd eerst regisseur en vervolgens producer. En via zijn films kwam hij in aanraking met de vliegerij. Vooral door Hell's Angels, een film die door het plotselinge uitsterven van de stomme film in 1929 als een haas van geluid moest worden voorzien, zodat je tenminste echte vliegtuigen hoorde vliegen. Eerst haalde hij zijn brevet en gaandeweg ging hij zich steeds meer verdiepen in het ontwerpen en bouwen van vliegtuigen. In de dertiger jaren laat hij van beide kanten een paar sterke staaltjes zien. "De enige manier waarop jij ooit 100% tevreden zal zijn met een vliegtuig, is als je 'm zelf gaat ontwerpen" voegde zijn compaan Glenn Odekirk hem in 1934 toe. En zo geschiedde. Met zijn eigen H-1 verbeterde Hughes op 13 september 1935 het wereldsnelheidsrecord. Zijn 352,39 mijl per uur (ca 530 km/u) was bijna 40 mijl sneller dan het oude record van Delmotte. En nog menig ander record sneuvelt door zijn toedoen.
In de oorlog laat Howard zich enthousiast maken door Henry J. Kaiser, een scheepsbouwer die beroemd was om zijn logistieke hoogstandjes in productieprocessen. Samen met een aantal anderen was hij tot de conclusie gekomen dat het vrachtverkeer per boot in oorlogstijden een heilloze zaak was. In korte tijd werd het merendeel van de vrachtvloot door U-boten getorpedeerd. Dus kwamen zij met het idee dat supergrote vliegboten sneller en efficiënter materieel en troepen over grote afstanden konden transporteren en bovendien op meer plaatsen konden landen dan gewone vliegtuigen. Maar omdat Kaiser geen kaas gegeten had van vliegtuigen riep hij de hulp in van Howard Hughes, die op dat moment al een reputatie had van briljant vliegtuigontwerper. Samen sleepten zij bij de regering een contract van 18 miljoen dollar binnen. De naam van dit monster werd HK-1 naar Hughes en Kaiser. In de eerste periode van ontwerpen viel er echter voor Kaiser niet veel te doen en na een tijd stapte hij zelfs geheel uit het project.
Het was werkelijk
een gigantisch groot vliegtuig. Acht zware Pratt and Whitney
R4360-4A motoren, vier aan elke zijde. Een totale lengte van zo'n
70 meter, een vleugelspanwijdte van 97,5 m, wat ca 6 meter langer
is dan een Amerikaans voetbalveld, een inwendige hoogte van de
romp van 9,14 m, wat overeenkomt met een kleine 3 verdiepingen
flat, een totale hoogte van 26 m en een gewicht van 181.440 kg.
Als je de foto's ziet en de kleine mensjes er omheen, dan besef je pas hoe enorm groot dit vliegtuig was. Er moest een speciale hangar voor gebouwd worden in Culver City, California.
De ontwikkeling verliep niet gladjes. Het gaat een beetje te ver om daar op deze plaats al te diep op in te gaan, maar al tijdens de oorlog kwam Hughes in aanvaring met de regering. Het project mocht doorgaan, maar het was kantje boord. Helaas was het vliegtuig niet klaar toen in 1945 de oorlog afliep. En toen was er plotseling veel minder noodzaak om haast te maken met dit project. Uiteindelijk werd er een senaatscommissie ingesteld om te kijken of er wel efficient genoeg gewerkt werd en of er geen overheidsgeld verkeerd besteed werd. Hughes vocht als een tijger. Toen de zittingen verdaagd werden naar 7 november 1947 besloot hij tot een stunt.
Met man en macht liet hij zijn mensen werken om het vliegtuig gereed te krijgen voor een eerste test te water. Daarvoor moest het gevaarte eerst over land naar zee vervoerd worden en in een droogdok in elkaar gezet worden.
Hoewel het de
bedoeling was dat er alleen een paar baantjes getaxied zou
worden, steeg het vliegtuig tijdens het laatste baantje ineens op
om een korte vlucht van 70 seconden te maken, 1,5 mijl. Dat was
de eerste en enige vlucht die het ooit gemaakt heeft. Door
allerlei omstandigheden is het er nooit meer van gekomen. Op
latere leeftijd heeft Howard Hughes zich steeds meer
teruggetrokken tot hij uiteindelijk nogal paranoide in volledige
afzondering kwam te leven. Hij stierf in 1976.
Henk Kuijpers moet met volle teugen inspiratie uit deze geschiedenis geput hebben. Een bevlogen jongeman, die dankzij de rijkdommen van zijn vader zich kan uitleven in diverse avontuurlijke hobbies. De filmwereld met de mooie actrices. En uiteindelijk de terugtrekking naar een kluizenaarsbestaan. Maar bovenal het sensationele verhaal van de grootste vliegboot ter wereld. Ze liggen allemaal ten grondslag aan het verhaal van de Atlantis.
Maar er zijn natuurlijk ook vele verschillen, hele grote zelfs, maar dat is logisch, want Henk heeft de Atlantis niet gebaseerd op de Spruce Goose, maar is er door geïnspireerd. De Atlantis speelt circa 10 jaar later, reeds in het metalen jet-tijdperk, terwijl de HK-1 nog een propellorvliegtuig was met houten vleugels (vandaar de naam Spruce Goose). De Atlantis moest een soort luxe cruiseluchtschip worden, terwijl de Spruce Goose oorspronkelijk voor de oorlog bedoeld was. En de verhalen lopen ook volledig anders af. De Atlantis wordt gestolen en blijft ergens in de Amazone achter, terwijl Hughes' vliegboot na de eerste en enige vlucht nog tientallen jaren goed gehouden wordt in een hangar. De Spruce Goose bestaat nog steeds en is in een museum in Oregon te bewonderen.
Niettemin is het voor de echter liefhebber van de Atlantis toch een must om te weten dat er in de werkelijkheid echt zo'n soort supervliegboot heeft bestaan met een even bevlogen miljonair/ontwerper/bouwer.
© Martin Hooymans / Henk Kuijpers met dank aan Willem Snoek
Terug naar Het Raadsel van Franka
(inleiding)
Terug naar Onze homepage
Schrijf iets in het gastenboek of
mail naar Martin Hooymans